Chạm đến tương lại khi định vị lại ngành công nghiệp Ca cao Việt

Hạt ca cao Việt Nam sẽ không chỉ là một nguyên liệu, mà trở thành một sứ giả văn hóa, mang hình ảnh một Việt Nam năng động, sáng tạo và có trách nhiệm với môi trường và xã hội 

Khi nhắc đến ca cao, tâm trí ta thường mặc định hướng về những thước phim lãng mạn của châu Âu, những thanh sô cô la Thụy Sĩ trứ danh hay những vùng trồng ca cao bạt ngàn ở Tây Phi. Nhưng có một sự thật đang dần được hé mở: Việt Nam – đất nước hình chữ S với điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng đa dạng – đang sở hữu một tiềm năng ca cao đẳng cấp thế giới đang chờ được đánh thức.

Đã đến lúc chúng ta thực hiện một cuộc “tái định vị” toàn diện cho ngành ca cao, không chỉ là thay đổi nhận thức, mà là kiến tạo một tương lai bền vững, giàu giá trị.

Phá bỏ định kiến: Từ nguyên liệu thô đến sản phẩm đẳng cấp. 

Suốt nhiều năm, ca cao Việt chủ yếu tồn tại ở vị thế một nguyên liệu thô giá rẻ, được xuất khẩu thô rồi qua tay các tập đoàn quốc tế để định hình giá trị.

Điều này giống như việc chúng ta bán đi những viên ngọc thô và mua lại chúng dưới dạng trang sức đắt giá.

Cuộc tái định vị này, trước hết, phải là một cuộc cách mạng về tư duy: Ca cao Việt Nam không phải là nguyên liệu thô, mà là một sản phẩm cao cấp, mang bản sắc.

Chúng ta sở hữu những vùng đất như Đồng Tháp, Bến Tre, Tiền Giang, Đắk Lắk, nơi cho ra đời những hạt ca cao với hương vị đặc trưng, phức hợp – có vùng mang nốt hương trái cây nhiệt đới, có vùng lại phảng phất vị hạt dẻ, mật ong. Đây chính là “terroir” (vùng đất) – yếu tố then chốt tạo nên sự khác biệt và giá trị, tương tự như rượu vang hay cà phê specialty. Thay vì bán bulk, chúng ta cần định vị và quảng bá chúng như những “Single-Origin Cocoa” (Ca cao đơn nguyên), mang trong mình hương vị thuần khiết của từng vùng đất Việt.

Kiến tạo Giá trị Bền vững: Câu chuyện không chỉ là hương vị. 

Một ngành ca cao được tái định vị thành công phải là một ngành mang lại lợi ích cho toàn bộ chuỗi giá trị, đặc biệt là người nông dân. Khi giá trị hạt ca cao được nâng cao, thu nhập của người trồng sẽ được cải thiện. Điều này tạo ra một vòng tuần hoàn tích cực: người nông dân có động lực đầu tư, chăm sóc vườn cây tốt hơn, từ đó chất lượng hạt ca cao càng được nâng tầm.

Hơn nữa, mô hình “Ca cao đa tác dụng” – trồng xen dừa, cây ăn trái – không chỉ tối ưu hóa diện tích đất, tăng thu nhập mà còn góp phần vào việc phát triển nông nghiệp bền vững, thích ứng với biến đổi khí hậu.

Mỗi thanh sô cô la làm từ ca cao Việt, khi được thưởng thức, không chỉ đơn thuần là một trải nghiệm vị giác, mà còn là một sự lựa chọn có trách nhiệm – ủng hộ một nền nông nghiệp xanh và công bằng.

Cơ hội vàng trong xu hướng toàn cầu 

Thế giới đang thay đổi. Người tiêu dùng ngày càng tinh tế, họ quan tâm đến nguồn gốc, quy trình sản xuất và câu chuyện đằng sau sản phẩm. Họ săn lùng những hương vị độc đáo, nguyên bản (craft chocolate) và sẵn sàng chi trả cao cho những sản phẩm minh bạch, bền vững. Đây chính là cánh cửa mở ra cho ca cao Việt Nam.

Chúng ta đã có những thương hiệu sô cô la craft trong nước dám nghĩ dám làm, từng bước chinh phục thị trường khó tính với những sản phẩm chất lượng. Họ là những nhà tiên phong, những người kể chuyện, đưa hương vị ca cao Việt đến với thế giới. Sự hỗ trợ từ chính sách, việc xây dựng thương hiệu quốc gia cho ca cao, và sự kết nối giữa doanh nghiệp, nhà khoa học và người nông dân sẽ tạo thành một sức mạnh tổng hợp, đưa ca cao Việt vươn xa.

Cuộc tái định vị ngành ca cao không phải là một khẩu hiệu suông, mà là một hành trình cần sự chung tay của tất cả chúng ta.

• Với Nhà Nông: Hãy cùng nhau nâng cao chất lượng từ khâu canh tác, thu hoạch đến lên men, phơi sấy. Mỗi hạt ca cao chất lượng là một viên gạch xây nên thương hiệu.
• Với Doanh Nghiệp: Hãy mạnh dạn đầu tư vào chế biến sâu, sáng tạo sản phẩm, và kể những câu chuyện chân thật, hấp dẫn về ca cao Việt. Hãy coi trọng giá trị cốt lõi hơn lợi nhuận ngắn hạn.
• Với Người Tiêu Dùng: Hãy trở thành những nhà thám hiểm hương vị. Hãy tìm kiếm, thử nghiệm và tự hào khi thưởng thức những sản phẩm sô cô la craft làm từ ca cao trong nước. Sự lựa chọn của bạn chính là sức mạnh định hướng thị trường.
• Với Truyền Thông: Hãy là cầu nối, là người khuếch đại tiếng nói, lan tỏa những câu chuyện đẹp, những thành công bước đầu và cả tiềm năng to lớn của ngành ca cao Việt Nam.

Tương lai của ca cao Việt không nằm trong những bao tải nguyên liệu thô, mà nằm trong những thanh sô cô la tinh tế, những ly ca cao nóng thơm lừng, và trong niềm tự hào của người nông dân được làm chủ chuỗi giá trị. Hãy cùng nhau viết nên một chương mới, nơi khi nhắc đến ca cao cao cấp, thế giới sẽ không chỉ nghĩ đến Ghana hay Ecuador, mà còn nghĩ đến Việt Nam – một điểm đến của hương vị thuần khiết và bền vững.

Hành trình tái định vị bắt đầu từ chính nhận thức và lựa chọn của chúng ta ngay hôm nay.

Thay vì định vị là một nước xuất khẩu nguyên liệu thô giá rẻ, chúng ta cần định vị lại:

• Từ: “Nhà cung cấp ca cao khối lượng lớn”

• Thành: “Nguồn cung ca cao đặc sản, bền vững và có trách nhiệm từ châu Á” với các điểm nhấn:

  1. Ca Cao Sinh Thái: Ca cao được trồng dưới tán rừng, trong hệ sinh thái đa dạng, không phá rừng.

  2. Ca Cao Cộng Đồng : Gắn với đời sống văn hóa của người dân bản địa, đảm bảo công bằng và chia sẻ lợi ích.

  3. Hương Vị Độc Đáo:  Khai thác “terroir” (vùng đất) đặc biệt của Tây Nguyên, Đồng bằng sông Cửu Long, Duyên hải Miền Trung để tạo ra hương vị riêng biệt, không thể trộn lẫn.

Thông điệp cốt lõi: “Việt Nam – Điểm đến của những hạt ca cao sạch, lành và đầy bản sắc.”

Để hiện thực hóa sự tái định vị, cần một chiến lược đồng bộ:

1. Xây Dựng Vùng Nguyên Liệu “Xanh”

• Nông Lâm Kết Hợp:  Khuyến khích và hướng dẫn nông dân trồng ca cao dưới tán cây che bóng (cây ăn quả, cây lâm nghiệp). Mô hình này giúp:

  • Bảo tồn đa dạng sinh học.

  • Chống xói mòn, cải tạo đất.

  • Tạo ra vi khí hậu tốt, giảm sâu bệnh.

  • Tăng thu nhập phụ cho nông dân.

• Nông Nghiệp Hữu Cơ & Bán Hữu Cơ: Áp dụng các tiêu chuẩn canh tác hữu cơ, sử dụng phân bón vi sinh, thuốc bảo vệ thực vật sinh học. Bắt đầu từ các mô hình điểm, sau đó nhân rộng.

• Bảo Tồn Nguồn Gen: Chọn lọc và phát triển các giống ca cao bản địa có khả năng kháng bệnh tốt, phù hợp với sinh thái từng vùng.

2. Chuỗi Giá Trị Khép Kín & Minh Bạch

• Ứng Dụng Công Nghệ: Sử dụng Blockchain để truy xuất nguồn gốc. Người tiêu dùng cuối có thể quét mã QR để biết hạt ca cao của họ được trồng ở đâu, quy trình canh tác ra sao, người nông dân là ai. “Minh bạch là cốt lõi của niềm tin.”

• Chế Biến Sâu tại Địa Phương: Không chỉ dừng ở hạt thô, cần đầu tư vào các nhà máy chế biến sâu (lên men, sấy, ép bơ, làm bột cacao) để giữ lại giá trị gia tăng.

• Phát Triển Sản Phẩm Đặc Thù: Tập trung vào các dòng sản phẩm cao cấp:

  • Chocolate đơn origin (có xuất xứ rõ ràng từ một vùng cụ thể).

  • Bơ ca cao hữu cơ dùng cho mỹ phẩm.

  • Các sản phẩm từ cacao có lợi cho sức khỏe.

3. Xây Dựng Thương Hiệu Và Kết Nối Thị Trường

• Câu Chuyện Thương Hiệu (Storytelling): Kể câu chuyện về những người nông dân Việt Nam chăm chỉ, về các vùng đất sinh thái, về nỗ lực bảo vệ môi trường. Đây là điểm khác biệt cạnh tranh lớn nhất.

• Chứng Nhận Quốc Tế: Theo đuổi các chứng nhận uy tín như UTZ, Rainforest Alliance, Fair Trade, Organic. Điều này mở ra cánh cửa vào các thị trường khó tính như EU, Mỹ, Nhật Bản.

• Phát Triển Du Lịch Sinh Thái: Kết hợp các trang trại ca cao với du lịch trải nghiệm (tham quan vườn, tìm hiểu quy trình lên men, tự tay làm chocolate). Mô hình “From Trees to Bar” (Từ hạt đến thanh) rất hấp dẫn với du khách.

4. Liên Kết Bền Chặt: “Nhà Nông – Nhà Khoa Học – Nhà Quản Lý – Doanh Nghiệp”

• Hợp Tác Xã Kiểu Mới: Thành lập các hợp tác xã, tổ hợp tác mạnh, đóng vai trò là cầu nối, đảm bảo lợi ích công bằng cho nông dân.

• Sự Hỗ Trợ Của Nhà Nước: Cần có các chính sách cụ thể về đất đai, tín dụng, và xúc tiến thương mại cho các mô hình ca cao sinh thái.

• Hợp Tác Quốc Tế: Học hỏi kinh nghiệm từ các nước đi trước (Peru, Ecuador) và hợp tác với các tổ chức quốc tế về kỹ thuật và thị trường.