Việc canh tác ca cao hữu cơ không chỉ mang lại lợi nhuận tốt hơn mà còn góp phần vào phát triển bền vững, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao từ người tiêu dùng toàn cầu. Đây là hướng đi chiến lược cho các dự án đầu tư và hợp tác nông nghiệp hiện nay.
1. Lợi ích kinh tế
- Giá bán cao hơn: Ca cao hữu cơ thường có giá cao hơn 20–50% so với ca cao thông thường nhờ vào nhu cầu lớn từ thị trường xuất khẩu (EU, Mỹ, Nhật…).
- Tiếp cận thị trường cao cấp: Được ưu tiên trong các chuỗi cung ứng toàn cầu, đặc biệt là với các hãng sản xuất chocolate cao cấp.
- Ổn định đầu ra: Thị trường tiêu thụ hữu cơ thường có hợp đồng thu mua lâu dài, giúp nông dân yên tâm sản xuất.
- Giảm chi phí đầu vào lâu dài: Dù ban đầu chi phí có thể cao hơn, nhưng về lâu dài, sử dụng phân bón hữu cơ tự nhiên và quy trình bền vững sẽ tiết kiệm chi phí đáng kể.
2. Lợi ích môi trường
- Bảo vệ đất đai và nguồn nước: Không sử dụng hóa chất độc hại giúp đất tơi xốp, giữ nước tốt, không ô nhiễm nguồn nước ngầm.
- Tăng đa dạng sinh học: Môi trường canh tác hữu cơ khuyến khích đa dạng các loài côn trùng có lợi, chim chóc và hệ sinh thái tự nhiên.
- Giảm phát thải carbon: Hạn chế phân hóa học, thuốc trừ sâu giúp giảm khí nhà kính trong nông nghiệp.
3. Lợi ích sức khỏe và xã hội
- An toàn cho người tiêu dùng và nông dân: Không tồn dư hóa chất độc hại trên sản phẩm, bảo vệ sức khỏe cho người sản xuất và người dùng cuối.
- Tạo công ăn việc làm chất lượng: Canh tác hữu cơ yêu cầu kỹ thuật cao, đòi hỏi lao động có tay nghề và đào tạo tốt hơn.
- Thúc đẩy phát triển nông nghiệp bền vững: Gắn sản xuất với trách nhiệm xã hội và bảo vệ cộng đồng địa phương.
4. Lợi ích trong xây dựng thương hiệu và du lịch
- Tạo sản phẩm có truy xuất nguồn gốc rõ ràng: Phù hợp với xu hướng tiêu dùng minh bạch và có trách nhiệm.
- Phát triển du lịch nông nghiệp sinh thái: Trang trại ca cao hữu cơ có thể kết hợp mô hình du lịch trải nghiệm (chocolate tour, farmstay…).
Mục tiêu của canh tác và sản xuất ca cao hữu cơ là thiết lập được sự bền vững về mặt xã hội, kinh tế và môi trường trong dài hạn, tức là một hệ thống nông lâm kết hợp. Để đạt được điều này, cần tuân thủ một số nguyên tắc chủ đạo.
- Nếu một đồn điền ca cao mới được thành lập, điều quan trọng là phải giữ lại rừng hiện có. Cây ca cao có thể được tích hợp vào cấu trúc rừng hiện có. Bằng cách này, tác động môi trường được giảm thiểu và duy trì được nhiều tầng tán cần thiết cho việc canh tác ca cao thành công.
Cây ca cao phát triển tốt nhất trong các hệ thống nông lâm kết hợp, nơi chúng được trồng kết hợp với các cây che bóng và cây phân bón cao hơn. Nếu không có rừng trên khu vực, nên trồng các loại cây khác xen canh vào để tạo hiệu ứng nông lâm kết hợp. Sự hiện diện của các loại cây khác trong đồn điền giúp kiểm soát sâu bệnh, tăng độ phì nhiêu của đất, tạo môi trường sống cho các loài thụ phấn, tạo vùng đệm môi trường và vi khí hậu, đa dạng nguồn thực phẩm cho con người, cải thiện năng suất ca cao và tăng thu nhập.
Bằng cách có nhiều nguồn thực phẩm đa dạng hơn, nông dân trở thành chủ nhân lương thực và có thể cải thiện gia tăng phong phú nguồn thu nhập. Việc có nhiều nguồn thực phẩm hơn cho phép nông dân bán sản phẩm trên thị trường địa phương và sử dụng cho mục đích tự tiêu dùng.
- Khi thiết lập một đồn điền mới, điều quan trọng là phải kết hợp luân canh cây trồng. Điều này có thể được thực hiện bằng cách trồng chuối, đu đủ và dừa (ví dụ) và giảm dần đi khi cây ca cao phát triển. Điều này cải thiện độ phì nhiêu của đất, sự phát triển của cây ca cao, nguồn cung cấp thực phẩm và thu nhập của nông dân.
- Không được sử dụng thuốc trừ sâu hóa học. Các loại hóa chất thông thường làm mất cân bằng hệ thống bằng cách tiêu diệt các loài săn mồi gây hại, gây độc cho động vật và con người và gây ra thiệt hại ở hạ lưu hệ sinh thái. Thay vào đó, nên sử dụng các phương pháp sinh học hoặc canh tác, ví dụ như loại bỏ và chôn lấp quả ca cao bị bệnh đen quả. Các phương pháp này không độc hại và ít tốn kém hơn, do đó tốt hơn cho nông dân và môi trường của họ
- Không được sử dụng phân bón hóa học. Những loại phân bón này làm mất cân bằng hệ sinh vật đất quan trọng, gây phú dưỡng nước (ô nhiễm do quá nhiều chất dinh dưỡng), tốn kém và khiến nông dân phụ thuộc vào các công ty hóa chất nông nghiệp. Nên sử dụng các biện pháp cải tạo độ phì nhiêu đất sinh học như phân hữu cơ, phân trùn quế và cây phân bón; chúng giúp ngăn ngừa tất cả những rủi ro này.
- Cần chăm sóc tốt cho vườn cây. Điều này được thực hiện thông qua việc cắt tỉa cẩn thận cây ca cao và cây che bóng, đồng thời duy trì vệ sinh thực vật để kiểm soát sâu bệnh.
Những khía cạnh này là sự khác biệt chính giữa sản xuất ca cao thông thường và hữu cơ. Tránh sử dụng các chất hóa học (bao gồm cả chất khử trùng trong quá trình bảo quản), sản xuất hữu cơ đòi hỏi các giải pháp khác về độ phì nhiêu đất, quản lý sâu bệnh và đảm bảo chất lượng tốt hơn cho con người và môi trường.
Điều quan trọng cần lưu ý là sản xuất hữu cơ là sự chuyển đổi chung từ đầu vào bên ngoài sang đầu vào và quản lý nội bộ. Ví dụ, trong trường hợp quản lý độ phì nhiêu đất, điều này đạt được bằng cách chuyển từ phân bón hóa học mang đến trang trại sang phân hữu cơ và phân chuồng được sản xuất tại trang trại, cũng như một hệ thống nông lâm kết hợp đa dạng. Chiến lược này mang lại lợi ích cho nông dân bằng cách:
- Giảm chi phí đầu vào
- Tăng thu nhập
- Giảm thiểu rủi ro về môi trường và sức khỏe
- Tăng cường quyền tự chủ của nông dân
Thuật ngữ nông lâm kết hợp (agroforestry) mô tả sản xuất cây trồng trong một hệ thống kết hợp cây thân gỗ với cây bụi và các loại cây trồng nhỏ hơn. Về cơ bản, đây là sự kết hợp giữa nông nghiệp và lâm nghiệp, giúp cải thiện năng suất cây trồng tổng thể trên một hecta và cung cấp nhiều loại cây trồng đa dạng hơn.
Hình này cho thấy một ví dụ về hệ thống nông lâm kết hợp có thể được thiết lập. Các loại cây thân gỗ và cây bụi khác nhau tương tác với nhau để cung cấp bóng râm, chất dinh dưỡng, nơi trú ẩn cho các sinh vật có lợi (như ruồi đen thụ phấn cho cây ca cao), kiểm soát sâu bệnh, đệm vi khí hậu, chu trình dinh dưỡng, cải thiện độ ẩm và giảm sự cạnh tranh của cỏ dại.
Tất cả các thành phần của hệ thống đều được hưởng lợi từ điều này. Cây ca cao phát triển trong các khu rừng nơi chúng được che bóng một phần từ trên cao. Do đó, hệ thống nông lâm kết hợp là cách tốt nhất để trồng ca cao, sao cho những cây cao hơn cung cấp bóng râm cũng như chất dinh dưỡng cho cây ca cao. Điều này thực tế giúp cải thiện năng suất ca cao, cây phát triển nhiều sinh khối hơn và hấp thụ dinh dưỡng tốt hơn.
Ý tưởng của một hệ thống nông lâm kết hợp cho canh tác ca cao là tạo ra nhiều tầng tán hoặc lớp tán dựa trên chiều cao khác nhau của cây.
Ý tưởng của một hệ thống nông lâm kết hợp là tạo ra nhiều tầng tán, lớp này chồng lên lớp kia, như thể hiện trong sơ đồ này.
Trong hình trên, cây Albizia zygia cao tạo thành lớp tán đầu tiên, cây cọ dầu tạo thành lớp thứ hai, cây mít tạo thành lớp thứ ba, v.v. Ví dụ này đã được áp dụng cho một tổ hợp cây trồng khả thi ở Tây Phi, nhưng nguyên tắc tương tự có thể được áp dụng với các loài cây khác ở các vùng trồng ca cao khác. Cây che bóng được đánh giá cao nhờ khả năng sinh trưởng nhanh, khả năng cố định đạm khí quyển, dễ trồng, khả năng thích nghi với nhiều điều kiện bất lợi khác nhau và khả năng tái sinh nhanh sau khi cắt tỉa. Hình kế tiếp sau minh họa công dụng của các thành phần trong hệ thống nông lâm kết hợp này. Chúng chia công dụng thành hai phần: thể hiện các sản phẩm mà người nông dân có thể thu hoạch và thể hiện các dịch vụ hệ sinh thái do các loại cây khác nhau cung cấp.
