Ngành ca cao và sô-cô-la toàn cầu vẫn đứng trước nhiều thách thức nhưng luôn triển vọng hướng tới một tương lai đầy tiềm năng, đặc biệt trong bối cảnh biến đổi khí hậu, nhu cầu tiêu dùng thay đổi và xu hướng phát triển bền vững.
-
Nhu cầu tăng ở các thị trường mới nổi
- Các quốc gia như tại Châu Âu và cả Trung Quốc, Ấn Độ, Đông Nam Á… tăng nhanh nhu cầu tiêu dùng sô cô la do thu nhập tăng, thay đổi thị hiếu tiêu dùng và khẩu vị
- Tầng lớp trung lưu ngày càng ưa chuộng các sản phẩm cao cấp, có nguồn gốc rõ ràng, mang yếu tố “trải nghiệm” và thỏa mãn cảm giác tiêu dùng có đẳng cấp.
- Việt Nam tham gia chuỗi giá trị: Với khí hậu phù hợp (Tây Nguyên, Đồng bằng sông Cửu Long), Việt Nam có thể phát triển ca cao chất lượng cao kết hợp du lịch nông nghiệp, làng du lịch sinh thái nghỉ dưỡng với ca cao hoặc sô-cô-la nghệ thuật (bean-to-bar).
-
Sản phẩm cao cấp và cá nhân hóa
- Người tiêu dùng ngày càng chuộng các loại sô cô la “thủ công”, “single origin” (nguồn gốc duy nhất), hữu cơ, ít đường/không đường hoặc kết hợp với siêu thực phẩm (hạt chia, matcha…).
- Xu hướng “bean to bar” (từ hạt ca cao đến thanh sô cô la) giúp người tiêu dùng hiểu rõ nguồn gốc và quy trình sản xuất.
-
Phát triển bền vững và truy xuất nguồn gốc
- Do lo ngại về nạn phá rừng, lao động trẻ em và biến đổi khí hậu, các doanh nghiệp lớn trong ngành đang đi vào cam kết hướng đến 100% ca cao bền vững và dòng sô cô la có tiêu chí bảo vệ môi trường theo xu hướng nhân bản hóa sản phẩm
- Công nghệ số được ứng dụng để truy xuất nguồn gốc, giúp minh bạch chuỗi cung ứng, đảm bảo chất lượng và trách nhiệm xã hội.
- AI và IoT trong canh tác: Cảm biến thông minh, drone giám sát vườn ca cao, dự báo sâu bệnh và tối ưu hóa tưới tiêu.
- Nông nghiệp bền vững: Các nhà trồng trọt, sản xuất ca cao đang chuyển sang canh tác thân thiện với môi trường, giảm phá rừng, áp dụng kỹ thuật tái canh và đa dạng hóa cây trồng, đặt mục tiêu trung hòa carbon trong chuỗi cung ứng.
-
Biến đổi khí hậu và giống cây kháng bệnh
- Ca cao là giống cây cần vùng trồng, nơi trồng có nguồn nước tốt, được cung cấp nước liên tục. Có nhiều vùng trồng truyền thống (Ghana, Bờ Biển Ngà) đối mặt với hạn hán, sâu bệnh gây ra tình trạng giảm năng suất. Điều này mở ra cơ hội phát triển tốt cho cây ca cao tại Việt Nam có các vùng trồng có thổ nhưỡng và điều kiện khí hậu phù hợp như Đồng Nai, Đắc Lắk, Đồng Tháp, …
- Có nhiều nghiên cứu giống cây kháng bệnh, phù hợp với điều kiện mới (như giống lai, hoặc chuyển đổi sang vùng trồng mới như Đông Nam Á, Nam Mỹ) được sử dụng, áp dụng : Giống ca cao chịu hạn, kháng bệnh (như CCN-51) đang được nghiên cứu để thay thế giống truyền thống.
-
Đổi mới công nghệ chế biến và sản phẩm
- Công nghệ mới trong chế biến sô cô la từ thực vật (carob, hạt lupin…), hoặc sô cô la không đường sử dụng chất ngọt tự nhiên.
- Sản phẩm kết hợp: sô cô la chứa caffeine, collagen, CBD, hay các nguyên liệu bản địa (ví dụ: sô cô la dừa, sô cô la muối biển…).
- Sô-cô-la “lành mạnh”: Sản phẩm ít đường, giàu protein, có bổ sung probiotics hoặc superfoods (như matcha, quinoa) đang lên ngôi.
- Sô-cô-la thực vật (plant-based): Phù hợp với xu hướng thuần chay, không sữa, sử dụng nguyên liệu như gạo, hạnh nhân hoặc yến mạch.
- Bột Sô cô la, bộ Ca cao như thực phẩm chức năng: Sản phẩm pha uống giàu flavonoid, chống oxy hóa, hỗ trợ sức khỏe tim mạch và não bộ.
-
Thương hiệu địa phương và chỉ dẫn địa lý
- Các quốc gia như Việt Nam, Ecuador, Peru… đang phát triển thương hiệu ca cao nội địa gắn với yếu tố bản địa, góp phần tăng giá trị xuất khẩu.
- Nhu cầu tăng với các sản phẩm có chỉ dẫn địa lý hoặc chứng nhận hữu cơ, công bằng thương mại (Fairtrade, Rainforest Alliance, UTZ,..).
Tương lai ngành ca cao và sô-cô-la phụ thuộc vào sự kết hợp giữa công nghệ, bền vững và đổi mới sản phẩm. Các doanh nghiệp và người trồng cần hợp tác để tạo ra giá trị dài hạn, đáp ứng nhu cầu người tiêu dùng vừa bảo vệ môi trường. Việt Nam nếu tận dụng tốt có thể trở thành “điểm sáng” về ca cao chất lượng trong khu vực.
