Quy định về chống phá rừng của Liên minh châu Âu (EUDR) đang mở ra một kỷ nguyên mới cho các mặt hàng nông sản như ca cao, thúc đẩy sự thay đổi quan trọng hướng tới tính bền vững và minh bạch.
Với ca cao chiếm 7,5% tác động lên việc phá rừng —đại diện cho một thách thức đáng kể về môi trường—EUDR hiện yêu cầu các nhà sản xuất và xuất khẩu ca cao phải chứng minh rằng chuỗi cung ứng của họ không bị phá rừng và suy thoái rừng. Quy định này đánh dấu một sự thay đổi quan trọng đối với ngành ca cao. Tác động quá lớn của ca cao so với các mặt hàng nông sản khác như dầu cọ và đậu nành nhấn mạnh tính cấp thiết của việc tuân thủ. EUDR đang định hình lại chuỗi cung ứng ca cao trên toàn cầu, đặt ra cả thách thức và cơ hội cho ngành.
Bài viết này khám phá những tác động của EUDR đối với ngành ca cao, các chiến lược đang được triển khai để đạt được sự tuân thủ và cách quy định mang tính chuyển đổi này có thể dẫn đến một ngành ca cao bền vững hơn.
Tính cấp thiết của EUDR trong sản xuất ca cao
EUDR nhắm vào các mặt hàng chủ chốt góp phần gây ra nạn phá rừng, bao gồm ca cao, chủ yếu được sản xuất ở Tây Phi, một khu vực có tỷ lệ phá rừng cao nhất trên toàn cầu. Theo dữ liệu từ Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên hợp quốc (FAO ), từ năm 1990 đến năm 2020, thế giới đã mất 420 triệu ha rừng – diện tích lớn hơn cả EU – do mở rộng nông nghiệp.
Trồng ca cao từ lâu đã gắn liền với nạn phá rừng, với hơn một nửa nguồn cung ca cao toàn cầu có nguồn gốc từ Bờ Biển Ngà và Ghana, nơi diện tích rừng đã suy giảm trong thế kỷ trước. Theo EUDR, các nhà khai thác hiện phải chứng minh rằng ca cao của họ không được sản xuất trên đất bị phá rừng sau ngày 31 tháng 12 năm 2024 và đối với các tổ chức vừa và nhỏ là ngày 30 tháng 6 năm 2025.
Đây là một sự thay đổi lớn đối với một ngành công nghiệp vốn quen với chuỗi cung ứng phức tạp và đang thiếu minh bạch.
Vượt qua những thách thức trong chuỗi cung ứng ca cao
1/ Đảm bảo khả năng truy xuất thông qua công nghệ
Chuỗi cung ứng ca cao thường liên quan đến những người nông dân sản xuất nhỏ đóng góp phần lớn nguồn cung ca cao toàn cầu. Nhiều người hoạt động ở những vùng xa xôi với khả năng tiếp cận cơ sở hạ tầng hạn chế, khiến việc ghi chép nguồn gốc sản phẩm của họ trở nên khó khăn. Để ứng phó, các hệ thống tiên tiến như blockchain (cơ chế cơ sở dữ liệu tiên tiến cho phép chia sẻ thông tin minh bạch trong một mạng lưới kinh doanh) đang được sử dụng để xác minh hành trình của hạt ca cao từ trang trại đến thị trường. Những công nghệ này tạo ra các hồ sơ an toàn, chống giả mạo cho phép người mua truy xuất nguồn gốc ca cao.
Dữ liệu vệ tinh được tích hợp với các hệ thống này, giúp các công ty phát hiện sớm tình trạng phá rừng bất hợp pháp và thực hiện hành động khắc phục. Ví dụ, hình ảnh vệ tinh cho phép các doanh nghiệp xác định chính xác các khu vực bị phá rừng và xác định các bên chịu trách nhiệm trong chuỗi cung ứng của họ.
Các hành động khắc phục thường bao gồm đình chỉ hợp đồng với các nhà cung cấp không tuân thủ, cung cấp đào tạo có mục tiêu về các hoạt động bền vững hoặc trồng lại rừng ở các khu vực bị ảnh hưởng. Việc sử dụng dữ liệu vệ tinh chủ động này đảm bảo rằng các công ty có thể giải quyết các vấn đề trước khi chúng leo thang, điều chỉnh hoạt động của họ theo các yêu cầu của EUDR.
2/ Vượt qua rào cản về tài chính
Chi phí tuân thủ vẫn là mối quan tâm đáng kể đối với nhiều nông dân, đặc biệt là những hộ nông dân nhỏ. Các chương trình chứng nhận thường yêu cầu đầu tư trước và đào tạo về các tiêu chuẩn bền vững có thể tốn nhiều thời gian.
Để giải quyết vấn đề này, các quan hệ đối tác đã xuất hiện để cung cấp hỗ trợ giải pháp cho người trồng ca cao thực hiện được các hoạt động không phá rừng. Ví dụ, các chương trình cung cấp các khoản vay nhỏ cho phép những hộ nông dân nhỏ đầu tư vào các kỹ thuật canh tác bền vững, hoặc người trồng sẽ hợp tác sâu rộng với các doanh nghiệp trong ngành có uy tín, kinh nghiệm trên thị trường để tối ưu tài chính, cùng thực hiện các hoạt động nông lâm kết hợp, kết hợp cùng trồng, sản xuất ca cao thành chuỗi cung ứng khép kín, và xen canh. Cách tiếp cận này không chỉ bảo tồn đa dạng sinh học mà còn tăng cường độ phì nhiêu của đất và khả năng phục hồi của cây trồng.
Ngoài ra, các sáng kiến khu vực đã trang bị cho cộng đồng nông nghiệp/người trồng các công cụ giá cả phải chăng như thiết bị GPS để lập bản đồ trang trại và đáp ứng các yêu cầu về khả năng truy xuất nguồn gốc. Điều này đặc biệt hiệu quả ở những khu vực mà công nghệ và dữ liệu về đất đai truyền thống còn khan hiếm hoặc lỗi thời.
Ông. Trần Văn Liêng, Chủ tịch & Tổng Giám đốc Công ty CP Vinacacao, doanh nghiệp 20 năm kinh nghiệm & phát triển, sản xuất ca cao, sô cô la có thị trường xuất khẩu đến gần 20 quốc gia, vùng lãnh thổ trên thế giới – đồng hành cùng người trồng ca cao – xây dựng các vùng nguyên liệu tuân thủ EUDR
Các chiến lược thực tế để đáp ứng các yêu cầu của EUDR
1. Áp dụng các chương trình chứng nhận
Chứng nhận đóng vai trò then chốt trong việc chứng minh sự tuân thủ EUDR. Chúng cung cấp cho những người trồng quyền tiếp cận các thị trường cao cấp và đào tạo về các hoạt động bền vững, đảm bảo năng suất cao hơn và sự ổn định kinh tế lâu dài.
Ngoài ra, chứng nhận giúp tạo dựng lòng tin với người mua bằng cách xác nhận các phương pháp sản xuất có trách nhiệm với môi trường và xã hội. Các chương trình như Rainforest Alliance và Fair Trade đảm bảo rằng ca cao được sản xuất bền vững và phù hợp với các tiêu chuẩn về môi trường và xã hội. Ngoài việc tuân thủ, các chứng nhận này còn mang lại nhiều lợi ích hơn, bao gồm quyền tiếp cận thị trường cho những người mua ưu tiên các sản phẩm có nguồn gốc bền vững.
Ở những vùng có tỷ lệ chứng nhận cao, người trồng ca cao được đào tạo về các hoạt động bền vững, chẳng hạn như trồng cây che bóng bên cạnh cây ca cao. Các hoạt động này cải thiện đa dạng sinh học và nâng cao chất lượng năng suất, chứng minh tính bền vững và năng suất có thể song hành với nhau.
2. Tăng cường hệ thống thẩm định
Theo EUDR, các doanh nghiệp có trách nhiệm tiến hành thẩm định kỹ lưỡng để đánh giá và giảm thiểu rủi ro phá rừng trong chuỗi cung ứng của họ. Điều này bao gồm đánh giá rủi ro chi tiết, thu thập dữ liệu định vị địa lý và triển khai các công cụ giám sát để theo dõi những thay đổi về sử dụng đất.
Một cách tiếp cận bao gồm tích hợp dữ liệu cảm biến từ xa với các cuộc kiểm tra thực địa để xác định các khu vực có nguy cơ phá rừng. Ở một số khu vực, cộng đồng địa phương tham gia vào những nỗ lực này, cung cấp những hiểu biết quý giá về các hoạt động sử dụng đất và giúp thực thi các tiêu chuẩn tuân thủ. Bằng cách thúc đẩy các hoạt động hợp tác này, các công ty củng cố các quy trình thẩm định và xây dựng lòng tin trong chuỗi cung ứng của họ.
3. Đầu tư vào các kỹ thuật canh tác bền vững
Tại các vùng trồng ca cao nơi áp lực phá rừng vẫn ở mức cao, các nhà sản xuất đang chuyển sang các kỹ thuật canh tác bền vững giúp tăng năng suất mà không mở rộng sang các khu vực có rừng. Ví dụ, các hệ thống nông lâm kết hợp cây ca cao với các loại cây trồng khác, tạo ra một cảnh quan nông nghiệp đa dạng và có khả năng phục hồi. Phương pháp này không chỉ đáp ứng các yêu cầu của EUDR mà còn cung cấp cho nông dân các nguồn thu nhập bổ sung từ các loại cây trồng không phải ca cao.
Ở những khu vực dễ bị thoái hóa đất, các biện pháp bảo tồn đất đang được áp dụng, bao gồm việc sử dụng cây che phủ và phân bón hữu cơ. Các phương pháp này cải thiện sức khỏe đất và giảm nhu cầu khai hoang đất mới để canh tác, phù hợp với các mục tiêu phát triển bền vững của EUDR.
Hợp tác trong toàn bộ chuỗi cung ứng ca cao
Sự hợp tác là rất quan trọng để đáp ứng các yêu cầu của EUDR, đặc biệt là trong các chuỗi cung ứng phân mảnh liên quan đến nhiều hộ nông dân nhỏ. Các sáng kiến của nhiều bên liên quan tập hợp các chính phủ, tổ chức phi chính phủ và các tổ chức, doanh nghiệp trong ngành để thúc đẩy sản xuất ca cao bền vững.
Ví dụ, Sáng kiến Ca cao & Rừng ở Tây Phi hợp nhất các nhà sản xuất sô cô la lớn, chính quyền địa phương và các tổ chức phi chính phủ để chống lại nạn phá rừng bằng cách thúc đẩy các kỹ thuật canh tác bền vững và phục hồi đất bị thoái hóa.
Những nỗ lực này được bổ sung bởi các chương trình đào tạo do các tổ chức phi chính phủ lãnh đạo, trao quyền cho nông dân các kỹ năng và nguồn lực cần thiết để áp dụng các hoạt động bền vững, tạo ra chuỗi cung ứng minh bạch và phục hồi hơn.
Quan hệ đối tác cũng mở rộng sang đổi mới công nghệ. Một số khu vực đã phát triển các nền tảng tập trung nơi người trồng có thể tải dữ liệu định vị địa lý và nhận thông tin cập nhật về các yêu cầu tuân thủ. Điều này không chỉ đơn giản hóa quy trình truy xuất nguồn gốc mà còn thúc đẩy tính minh bạch trên toàn bộ chuỗi cung ứng.
Cơ hội cho sự phát triển và đổi mới
Trong khi EUDR đặt ra những thách thức, nó cũng mở ra những cơ hội đáng kể cho ngành ca cao. Bằng cách điều chỉnh hoạt động của mình theo các yêu cầu của quy định, các nhà sản xuất và xuất khẩu ca cao có thể tiếp cận các thị trường cao cấp, nơi nhu cầu về các sản phẩm có nguồn gốc bền vững đang tăng lên.
Hơn nữa, sự chuyển dịch sang ca cao không phá rừng đang thúc đẩy sự đổi mới trong quản lý chuỗi cung ứng và canh tác. Các công nghệ như hệ thống giám sát do AI hỗ trợ và hợp đồng thông minh đang cách mạng hóa cách theo dõi và giao dịch ca cao, cải thiện hiệu quả và giảm rủi ro.
Ví dụ, tại Ghana, một nền tảng do AI điều khiển phân tích dữ liệu từ các trang trại để dự đoán mức năng suất và đánh dấu bất kỳ rủi ro phá rừng nào. Các hợp đồng thông minh đang được thử nghiệm để tự động hóa các khoản thanh toán giữa nông dân và người mua dựa trên các số liệu về tính bền vững đã được xác minh, đảm bảo bồi thường công bằng trong khi vẫn tuân thủ quy định.
Tiếp theo là gì?
EUDR đánh dấu một thời điểm chuyển đổi cho ngành ca cao. Việc tuân thủ là thách thức nhưng cần thiết để đảm bảo một tương lai bền vững. Bằng cách đầu tư vào các công nghệ truy xuất nguồn gốc, thúc đẩy sự hợp tác và hỗ trợ người trồng, các bên liên quan có thể biến những thách thức này thành cơ hội. Quy định này không chỉ nhằm mục đích ngăn chặn nạn phá rừng; mà còn nhằm mục đích xây dựng một chuỗi cung ứng ca cao kiên cường, minh bạch và công bằng.
